Overregulering in organisaties: ontregel en bloei!

Regeltjes, regeltjes, regeltjes. De overheid kan er wat van. Regeltjes lijken te werken, maar steeds meer signalen wijzen op het tegendeel. Ook organisaties bedenken veel te veel regels. Hoe kan overregulering in organisaties anders?

Verkeersbordenbetutteling

Nederland staat vol met verkeersborden, pijlen, lijnen, strepen, lampen en verkeersregelaars. En dat wordt steeds meer. In de Metro van afgelopen vrijdag stond een mooi verhaal over de wildgroei aan verkeersmaatregelen. Een overkill. De intentie achter al deze maatregelen is prima. Verhoog de veiligheid van de verkeersdeelnemers. Maar er komt een punt waar nut overgaat in afhankelijkheid. Nut schiet door in betutteling. Verkeersdeelnemers vertrouwen te veel op de aangeboden informatie en techniek. Eigen verantwoordelijkheid en nadenken wordt steeds minder nodig. Maar er is meer aan de hand.

Agressiviteit

Daarnaast leidt de overkill ook tot agressiviteit. Borden die aangeven dat een bepaalde route 7 + 2 minuten kost. Maar de rit blijkt geen 9 maar 12 minuten te duren. Automobilisten reageren agressief en zonder begrip. Om over verkeersborden te zwijgen die waarschuwen voor overstekende eenden en de paddentrek. Of borden ‘Parkeren binnen de vakken’. Die nodigen toch bijna uit om buiten de parkeervakken te parkeren?

Zelfredzaamheid

Automobilisten worden zo betutteld dat ze bijna niet meer zelfstandig hoeven na te denken. Er is zoveel informatie en techniek, dat nadenken minder nodig is. We volgen wat er getoond wordt. We leren af om zelf na te denken en verantwoordelijkheid te nemen. We worden boos als de informatie niet klopt. We stellen ons minder flexibel op. Of we negeren het gewoon door het enorme woud aan informatie. Op de snelweg tussen Amsterdam en Hoorn ontdekte ik gemiddeld elke 250 meter een verkeersbord. Niet meegeteld de hectometerpaaltjes. Ook niet meegeteld de reclameborden naast de weg. Ook die leiden de aandacht af. Kan dat niet anders?

Dat dit in het verkeer anders kan toonden twee recente experimenten aan. Drachten en Smart Space. De kern in beide gevallen: haal zoveel mogelijk borden en stoplichten weg en laat alle weggebruikers dezelfde weg delen. Ontstond er een chaos? Nee. Vielen er meer gewonden en doden? Nee, juist minder! Alle verkeersdeelnemers meer rekening met elkaar. Ze keken elkaar aan en gaven elkaar voorrang. In plaats van voorang te nemen omdat de borden dat zeggen. Maar zou dit ook werken in organisaties?

Regeltjes in organisaties

Wat een betutteling. Ontstaan doordat systemen vaak ontwikkeld worden op extremen. Op de grootste hufters en de meest kwetsbaren. Terwijl beide slechts kleine groepen zijn. Ook in het bedrijfsleven zie ik dat regelmatig. Ik zag laatst een team van 17 mensen een nieuwe regel invoeren omdat er één fraudeerde met de urenregistratie. Iedereen wist wie het was. Ook de leidinggevende. Maar die durfde deze persoon niet direct aan te spreken. Dus hopppa! Zo maar weer een regel erbij. En hangt er bij jou ook een briefje in de bedrijfskeuken? “Iedereen moet zelf zijn kopjes in de afwasmachine plaatsen”. Of op het toilet? “Laat het toilet netjes achter, dat is fijn voor de volgende”. Regeltjes, regeltjes, regeltjes… Kan dat niet anders?

Benutteling

Stel dat we ons bedrijf niet zouden sturen op regels, maar op common sense. Op nut. Op kernwaarden. Niet die mooi uitziende kernwaarden die geduldig op papier staan. Maar de kernwaarden die we écht in de praktijk leven. Die richting geven om te bespreken wat we belangrijk vinden. Dat we elkaar aanspreken als we dat even vergeten. Dat we erover praten hoe we zaken samen invullen en oppakken. Zou veel regeltjes schelen. En minder frustratie en ergenis.

Volgens mij zijn er dan nog maar twee regels nodig:

1. gij zult uw kernwaarden leven!
2. als regel 1 overtreden wordt, leef uw kernwaarden!

Wat zou dat opleveren? Een Shared Value Organization. Met focus op nut. Lijkt me nuttig. Of zou het een chaos worden?

Hoe zou jouw organisatie groeien als je alle regeltjes nú overboord gooit?